Çok duyup çok söylediğimiz sözlerden biri de:
Vicdanlı, vicdansız, hiç mi vicdanın yok, vicdanı
körelmiş, bu insan değil vicdansızın biri... vesaire sözleridir.
Bu kadar söylenen bu kelimenin manası nedir Neyi ifade
etmek için söylenir Vicdan ne demektir Toplumumuzda bunu bilen iki elin 10
parmağı kadar yoktur desek mübalağa olmaz. Denemesi bedava. Bir muhabir eline
mikrofonu alsın. Çıksın sokağa Vicdan nedir ey vatandaş desin. Doğru cevap
alabilecek mi bakalım.
Aynı zamanda okuduğunu anlayamayan duyduğunu da
kavrayamayan bir toplum haline geldik. 40-50 kelime ile konuşan, anlaşan bir
toplumda o toplumun insanları yakın zamanda konuşmayı unutacaklar demektir.
Her ne ise, vicdan nedir Bu sorunun cevabını bulalım:
Vicdan Allah ın hayır ve şerri ayırabilmeleri için kullarının kalbine koyduğu
bir nurdur. Şöyle de diyebiliriz: Vicdan, insandaki acıma, haklı tarafı tutma
ve haksızlığa karşı çıkma hissidir. Bu ulvi his insanda tohum halinde doğuştan
vardır. Ancak sonradan bir kısım menfi tesirlerle vicdanı köreltilip bozulmayan
veya tamamen yok edilmeyen bir insan mazluma daima acır, haklının yanında yer
alır ve haksızlığa karşı gelir. Namaz kılan insan secdeye gider, secde edenin
vicdanı uyanır. Vicdan uyanınca insan hayır ile şerri ayırt edebilecek ölçüyü
kavrar. Vicdan uyanışı kitap okumakla elde edilmez. Nice profesörler vardır ki,
vicdanları körelmiş, acıma hisleri yoktur.
Bazıları vicdanın ferdin içine sonradan cemiyetin
etkisiyle yerleştiğini iddia ederler. Bu yanlış bir kanıdır. Cemiyetin fert
üzerindeki etkisi ferdin benliğinde bulunmayan bir şeyi ferde vermek şeklinde
değil de, fertte doğuşta var olan bir şeyi geliştirmek veya köreltmek
şeklindedir. Bu inceliği anlamak önemlidir.
Allah ın nimetlerinden biri olan İtminan-ı kalp denilen
gönül rahatlığı, vicdan huzuru servetin çokluğuyla da alakalı değildir. Servet
saadet sebebi olsaydı Karun yerin dibine batmazdı. Ayrıca vicdan hayır ve
şerrin ölçüsü olamaz. M. Akif Ersoy bunu şöyle izah eder:
Ne irfandır veren ahlaka yükseklik ne vicdandır.
Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır.
Yüreklerden çekilmiş farzedilsin havf-ı Yezdan ın
Ne irfanın kalır tesiri katiyyen ne vicdanın.
