Akif?i rahmetle anıyoruz

Ayhan Kaya

30.11.2013 - 21:50 Yayınlanma

20.06.2017 - 21:52 Güncelleme

Toprakta gezen gölgeme toprak çekilince / Günler şu heyulâyı da er geç silecektir / Rahmetle anılmak, ebediyyet budur amma / Sessiz yaşadım, kim beni nerden bilecektir

Mehmet Âkif e 1 Haziran 1936 tarihi itibarı ile 478 lira 20 kuruş emekli maaşı bağlanmıştır. Bu maaş 1936 yılı Ekim ayından itibaren ödenmeye başlanmış, toplu olarak 2976 lira almıştır. Emekli cüzdanının son sayfasında ise 600 lira borç ibaresi yazılıdır. Bu borç düştükten sonra ise kalan kısım ailesine verilmiş ve Mehmet Âkif bundan iki ay sonra vefat etmiştir.

İki ay sonra 27 Aralık ta vefat ediyor. Çıplak tabut içinde musalla taşına konulan cenazesine üniversite öğrencileri ve halk sahip çıkacaktı, devlet değil...

Ahlak, dürüstlük, İslami duyarlılık ve millî değerlere bağlılık...

Vatan Şairi, Milli Şair, veteriner hekim, öğretmen, vaiz, hafız, Kur an mütercimi ve milletvekili sıfatlarıyla anılan abideleşmiş bir şahsiyettir Mehmet Akif Ersoy. Osmanlı nın bitirildiği, sanatçıların, edebiyatçıların, bilimadamlarının ve düşünürlerin Osmanlı nasıl kurtulur diye kafa yorduğu bir dönemde topluma rehberlik etmiş bir dava adamı olan Akif, Ahlakı, dürüst kişiliği, İslami duyarlılığı ve milli-manevi değerlere bağlılığıyla ön plana çıkmıştır. Mehmet Akif, Safahat ın altıncı bölümünde Asım ı anlatırken, sosyal sorunlar, siyaset, din, ahlak, şahsiyet, vatan sevgisi, tarih şuuru, bilim ve medeniyet konularındaki tespitleriyle gençliğe ışık tutmuştur. Mehmet Akif in dünyaya gelişi (20 Aralık 1873) ve alem-i berzaha intikalinin (27 Aralık 1936) yıldönümleri vesilesiyle hazırladığımız bugünkü sayfamızda, kitaplara-kütüphanelere sığmayacak kadar büyük bir hayatı özetlemek istedik.

ANNESİ Emine Şerif, Buhara dan Anadolu ya göçen bir ailenin kızıdır. Babası ise Kosova dan İstanbul a gelen bir ailenin oğlu Mehmet Tahir Efendi dir. Akif, İstanbul un Fatih İlçesi ndeki Karagümrük semtinin Sarıgüzel Mahallesi nde 20 Aralık 1873 tarihinde dünyaya gelmiştir. Fatih Camii medrese hocalarından olan babasının doğumdan sonra Çanakkale Bayramiç te imamlıkla görevlendirilmesi sebebiyle nüfustaki doğum yeri Bayramiç olarak görünmektedir. Babası evladına ebced hesabına göre doğum tarihi belirten Ragif ismini vermiştir. Babasının vefatına kadar bu isimle çağrılırken, daha sonra toplumda pek kullanılmayan bu isim annesi ve çevresi tarafından Akif olarak değiştirilmiştir.

Öğrenimi ilk gençlik yılları...

İlk öğrenimine Fatih te Emir Buhari Mahalle Mektebi nde başladı. Bu arada babasından Arapça dersleri de aldı. Ortaöğrenimine 1882 yılında Fatih Merkez Rüştiyesi nde başlayan Akif, bir yandan da Fatih Camii nde Farsça derslerini takip etti. Dil derslerine büyük ilgi duyan Mehmet Âkif, rüştiyedeki eğitimi boyunca Türkçe, Arapça, Farsça ve Fransızca da daima birinci oldu. Rüştiyeden sonra annesinin medrese eğitimi almasını istediği Akif i babası zamanın gözde okullarından Mülkiye İdadisi ne kaydettirdi. 1885 yılında başladığı bu okulda da hayli parlak bir öğrenci olan Akif 1888 de babasını kaybetti. Fatih te 1889 yılında çıkan büyük yangınla evlerini de kaybeden Akif in yoksullukla mücadelesi de başlamış oldu. Babasının öğrencisi olan Mustafa Sıtkı nın ev sıkıntılarını gidererek aynı arsa üzerine küçük bir ev yapması aileyi bir nebze olsun rahatlattı. Ancak ekonomik sıkıntıları bitmedi. Meslek sahibi olmak ve yatılı bir okulda okumak isteyen Mehmet Akif, Mülkiye İdadisi ni bırakarak o yıllarda yeni açılan ve ilk sivil veteriner yüksekokulu olan Ziraat ve Baytar Mektebi ne kaydoldu. Bu okulda spora olan düşkünlüğü sebebiyle, güreş, yüzme, uzun koşu, ve gülle atmada dereceler aldı. Mektebin baytarlık bölümünü 1893 yılında birincilikle bitiren Mehmet Akif in son 2 yılı şiirle farklı bir boyuta taşındı.

Memuriyet Hayatı

Mezuniyetinden sonra Fransızcasını geliştiren ve 6 ay içinde Kur an ı ezberleyerek hafız olan Mehmet Akif in, Hazine-i Fünun Dergisi nde 1893 ve 1894 yıllarında birer gazeli yayınlandı. Mektep Mecmuası ndaki Kur an a Hitab adlı şiirini 1895 te yayınlatan Mehmet Akif bu arada memuriyet hayatına da adım attı.

Okulu bitirdikten hemen sonra Ziraat Bakanlığı nda (Orman ve Maadin ve Ziraat Nezareti) memur olan Mehmet Âkif, 1893 yılında başladığı memuriyet hayatını 1913 e kadar sürdürdü. Bakanlıktaki ilk görevi olan veteriner müfettiş yardımcılığı sebebiyle ilk dört yılını Rumeli, Anadolu, Arnavutluk ve Arabistan da geçirdi. Bu görevler sebebiyle halkla yakın temas içindeydi. Bir seyahati sırasında babasının doğum yeri olan Kosova daki İpek Kasabası na gidip amcalarıyla tanışan Akif, 1898 yılında Tophane-i Âmire veznedârı Mehmet Emin Beyin kızı İsmet Hanım la evlendi. Bu evlilikten Cemile, Feride, Suadi, İbrahim Naim, Emin ve Tahir isimli çocukları dünyaya geldi.

Şiir yazarak, edebiyat öğretmenliği yaparak edebiyat ufkunu genişleten Mehmet Âkif in bu dönemde Resimli Gazete de ve Servet-i Fünun Dergisi nde şiirleri ve yazıları yayınlandı. İstanbul da bulunduğu sırada (1906) bakanlıktaki görevinin yanı sıra önce Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebi nde kompozisyon (kitabet-i resmiye), sonra Çiftçilik Makinist Mektebi nde (1907) Türkçe dersleri vermek üzere öğretmen olarak atandı.

II. Meşrutiyet dönemi

Mehmet Âkif in, Umur-ı Baytariye Dairesi Müdür Muavini olduğu dönemde II. Meşrutiyet ilan edildi. Meşrutiyet in ilanından 10 gün sonra 11 arkadaşıyla birlikte İttihat ve Terakki Cemiyeti ne üye kaydedilmek istenen Mehmet Akif, kabul törenindeki yeminde yer alan Cemiyetin bütün emirlerine, bilâkayd ü şart (kayıtsız şartsız) itaat edeceğim cümlesinde geçen Kayıtsız şartsız ifadesine karşı çıkmış, Sadece iyi ve doğru olanlarına şeklinde yemini değiştirtmiştir. Cemiyetin Şehzadebaşı İlmiye Mahfelinde Arap Edebiyatı dersleri veren Âkif, Kasım 1908 de, Umur-i Baytariye Müdür Muavinliği görevini sürdürürken Darülfünun da Edebiyat-i Osmaniye derslerine de başladı. II. Meşrutiyetin ilanı Mehmet Akif in yayın hayatına adım atmasını da sağlamıştı. Daha önce bazı şiir ve yazıları birkaç gazetede yayımladıysa da, eser yayımlamaya uzun bir süre ara veren Akif, arkadaşı Eşref Edip ve Ebül ula Mardin in çıkardığı ve ilk sayısı 27 Ağustos 1908 de Sırat-ı Müstakim Dergisi başyazarı oldu. İlk sayıda Fatih Camii şiirini yayınlandı. Ebül ula Mardin ayrıldıktan sonra dergi, 8 Mart 1912 den itibaren Sebil ür Reşat ismiyle çıkmaya devam etti. Âkif in hemen hemen bütün şiir ve yazıları bu iki dergide yayınlandı. Beyazıt Camii (2 Şubat 1913) ve Fatih Camii (2 Şubat 1913) kürsülerinden yaptığı vatanı savunma çağrıları toplumun büyük bir kesimi tarafından takdir ve heyecanla karşılandı.

Teşkilât-ı Mahsusa ya girişi

Balkan Savaşı ndan sonra, ilk olarak Umur-i Baytariye görevinden (1913), sonra yayınlarının hükümetle uygun düşmemesi sebebiyle aldığı ikaz üzerine Darülfünun müderrisliği görevinden (1914) ayrıldı. Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebi ndeki görevine ise devam etti. Harbiye Nezareti ne bağlı Teşkilat-ı Mahsusa dan gelen teklif üzerine Almanya ya Tunuslu Şeyh Salih Şerif ile birlikte gitti. (1914). İngilizlerle birlikte Osmanlı ya karşı savaşırken Almanlar a esir düşmüş Müslümanların kamplarında incelemelerde bulundu ve farkında olmadan Osmanlı ya karşı savaşan bu Müslüman esirleri aydınlatmaya çalıştı. Fransız ordusundaki Müslümanlara yönelik yazdığı Arapça beyannameler cephelere uçaklardan atıldı. Almanya da iken yazdığı Berlin Hatıraları adlı şiirini dönünce Sebilürreşad da yayımladı.

Çanakkale destanı

İstanbul a döndükten sonra 1916 başlarında Teşkilat-ı Mahsusa tarafından Arabistan a gönderilen Mehmet Akif, bu topraklardaki Osmanlı ya karşı kışkırtılan Arapları, İngiliz propagandasından kurtarmakla görevliydi. Âkif, Berlin deyken Çanakkale Savaşı nı heyecanlı bir şekilde takip etmiş, 14 aylık destanın sonucunu Arabistan dayken öğrenmişti. Bu haber üzerine büyük bir coşkuyla Çanakkale Destanı nı kaleme aldı. Arabistan dönüşü 2 ay kadar kaldığı Lübnan da Necid Çölleri nden Medine ye şiirinde bu seyahatini anlattı.

Kurtuluş Savaşı

Bu dönemde Anadolu topraklarındaki işgaller başlamıştı. Direniş devam ediyordu. Kurtuluş hareketine katılmak üzere Balıkesir e geçen Âkif, 6 Şubat 1920 günü Zağnos Paşa Camii nde büyük heyecan uyandıran hutbeyi verdi. Daha sonra İstanbul a gelen Mehmet Akif, yaptığı konuşma ve yazılarıyla Milli Mücadele yi desteklemeyi devam etti.

Burdur Mebusu Sıfatıyla Birinci Mecis te

Sebil ür Reşad ı İstanbul da çıkarması hayli sıkıntılı bir hal alan Mehmet Akif, Mustafa Kemal Paşa nın daveti üzerine oğlu Emin i de yanına alarak Ankara ya geçti. Türkiye Büyük Millet Meclisi nin açılışının ertesi günü Ankara ya varan Akif, milli mücadeleye, şair, hatip, seyyah, gazeteci ve siyasetçi olarak katılmış oldu. Bir süre sonra ailesinin diğer fertlerini de yanına alan Mehmet Akif, Burdur Mebusu sıfatıyla Meclis e dahil oldu. Böylece 1920-1923 yılları arasında vekil olarak Birinci Meclis te bulundu. (Akif in ismi Meclis kayıtlarında Burdur milletvekili ve İslam Şairi olarak geçer.)

Sebil ür-Reşad ı Kastamonu da Yayınladı

Konya ayaklanmasının önlenmesi amacıyla önce Konya ya daha sonra da Kastamonu ya gönderilen Mehmet Akif in Kastamonu Nasrullah Camii ndeki vaazı daha sonra kitaplaştırılarak tüm vilayetlere dağıtıldı. İstanbul da 463. Sayısı yayınlanan Sebil ür-Reşad Dergisi nin 464-466. Sayıları Kastamonu da basıldı. Bu sayılar dağıtılarak askerin moral ve motivasyonu üst seviyeye çekilmiş oldu. Bir hayli ilgi gören dergi 467. sayıdan itibaren Ankara da basılmaya başladı.

İstiklal Marşı Şairi Akif

Yunanlıların Ankara ya yaklaştığı haberleri üzerine Meclis i Kayseri ye taşımak gerektiğiyle ilgili tartışmalara karşı çıkan ve dağılmanın yolunun açılacağını savunan Akif, Sakarya civarında yeni bir cephe açılmasını önerdi. Teklifi kabul edilen Mehmet Akif e açılan Milli Marş Yarışmasına katılması konusunda baskılar da bu dönemde geldi. Millî Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Bey in ricası sonucu Akif i ikna eden isim Hasan Basri Bey oldu. Mehmet Akif in orduya ithaf ettiği İstiklal Marşı, 17 Şubat günü Sırat-ı Müstakim ve Hakimiyet-i Milliye de yayınlandı. Hamdullah Suphi Bey tarafından Meclis te okunup ayakta alkışlanan şiir 12 Mart 1921 Cumartesi günü saat 17:45 te Ulusal Marş olarak kabul edildi. Ödül olarak verilen 500 lirayı, Hilal-i Ahmer e bağışladı.

Mısır yılları

İstiklal Madalyası yla ödüllendirilen Âkif, 1923 te Ankara dan İstanbul a döndü. Abbas Halim Paşa nın daveti üzerine kışı geçirmek için Mısır a gitti. Gitmeden önce Diyanet İşleri Başkanlığı ile Kur an-ı Kerim i Türkçe ye çevirmek için bir anlaşma yapmıştı. Birkaç sene boyunca yaz aylarını İstanbul da, kışı da Mısır da geçiren Akif, 1926 kışından sonra Kahire yakınlarındaki Hilvan a yerleşti. Burada adeta inzivaya çekilerek Kur an tercümesi üzerinde çalışmayı sürdürdü. Üzerinde çalıştığı 6-7 sene sonunda sonuçtan memnun kalmayarak 1932 de mukaveleyi fesh etti. Yazdıklarını dostu Yozgat lı İhsan a veren Akif, ölür de gelmezse bunların yakılmasını nasihat etti. Mehmet Âkif, Mısır yıllarında Kahire deki Câmiat-ül Mısriyye adlı üniversitede Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi (1925-1936).

Türkiye ye dönüşü ve vefatı

Ağır bir hastalık olan Siroz a yakalanınca hava değişikliği iyi gelir düşüncesiyle önce Lübnan a, sonra Antakya ya geçti. Ancak iyileşemeden Mısır a geri döndü. Tedavisi için 17 Haziran 1936 da İstanbul a gelen Akif, 27 Aralık 1936 da, Beyoğlu ndaki Mısır Apartmanı nda hayatını kaybetti. Edirnekapı Mezarlığı na defnedilen Akif in cenazesine resmi bir katılım olmadı. Üniversiteli gençlerin sahip çıktığı naaşı, Edirnekapı Mezarlığı na defnedildi. Mezarı 2 yıl sonra, yine üniversiteli gençler tarafından yaptırıldı. Yol inşaatı sebebiyle 1960 ta kabri Edirnekapı Şehitliği ne nakledildi.

Eserleri

Şairin Safahat adı altında toplanan şiirleri 8 kitaptan oluşmuştur. Şair, İstiklâl Marşı nı Safahat a koymamıştır. Nedenini ise şöyle açıklar: Çünkü ben onu milletimin kalbine gömdüm .

Kitap: Safahat (1911) - 44 manzume içerir. Siyasal olaylar, mistik duygular, dünyevi görevlerden bahsedilir.

Kitap: Süleymaniye Kürsüsünde (1912) - Süleymaniye Camii ne giden iki kişinin söyleşileri ile başlar, kürsüde Seyyah Abdürreşit İbrahim in konuşturulduğu uzun bir bölümle devam eder.

Kitap: Hakkın Sesleri (1913) - Topluma İslami mesajı yaymaya çalışan on manzumedir.

Kitap: Fatih Kürsüsünde (1914) - Fatih Camii ne giden iki kişinin söyleşileri ile başlar, vaizin uzun konuşması ile devam eder. Tembellik, irtica (gericilik), batı taklitçiliği eleştirilir.

Kitap: Hatıralar (1917) - Âkif in gezdiği yerdeki izlenimleri ve toplumsal felaketler karşısında Allah a yakarışını içerir.

Kitap: Asım (1924) - Hocazade ile Köse İmam arasındaki konuşmalar şeklinde tasarlanmış tek parça eserdir. Eğitim-öğretim, ırkçılık, savaş vurgunculuk, batıcılık, gibi pek çok konudan bahseder.

Kitap: Gölgeler (1933) - 1918-1933 arasında yazılmış 41 adet manzumeyi içerir. Herbiri, yazıldıkları dönemin izlerini taşır.

Kitap: Safahat (Toplu Basım) (ilki 1943) - 6 Safahatı ı bir araya getirir. 1943 teki toplu basımının sonuna Âkif in hayattayken basılmamış şiirlerini içeren Damadı Ömer Rıza Doğrul tarafından bir araya getirilmiş 16 manzumeden ibaret Son Safahat başlıklı bölüm eklenmiştir.

Kronoloji

Türk Askerinin Kore de Kunuri Zaferi (1950).

Namık Kemal in Ölümü (1888).

Sultan II. Selim in vefatı (1574).

Kıyafet Kanunu nun Kabulü (1934).

BM Kuvvetleri nin Kore den çekilmeye başlaması (1950).

Pakistan-Hindistan Savaşı (1971).

Kahire Konferansı (1934).

Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması (1934).

Japonlar ın Pearl Harbour Baskını (1941).

Kudüs ün Elimizden Çıkışı (1917).

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi nin Yayınlanması (1948).