Kitab-ı Mukaddes
Halâskâr-ı cihân (dünyanın kurtarıcısı),
Mukaddes Gazimiz Efendimiz hazretlerinin
kudret-i kudsiye (kutsal gücünü) ve mûcizât-ı
mukaddeslerini (kutsal mucizelerini) beyan eden
(açıklayan) Kitab-ı Mukaddes in (Nutuk unun) nüshalarını
İstanbul dan Bâbıâli civarında İbrahim
Hilmi Kütüphanesi nden isteyiniz.
(Cumhuriyet Gazetesi)
Tiyatrocu Gülriz Sururi, Nutuk için en son indirilmiş
kutsal kitap dedi, dolayısıyla Mustafa Kemal e de peygamber misyonu biçti. Bu
söylem aslında yeni nesil için yadırgayıcı bulunsa da bir zamanlar yağcı ve
dalkavuk medya için genel geçerdi. Ancak seksen küsur yaşındaki bir sanatçının
Nutuk un muhtevasını bilmemesi, o eski arkaik düşüncelerinden şu modern çağda
bile vazgeçmemesi asıl şaşırtıcı olan.
Nutuk, 1927 Ekim inin üçüncü haftasında parti
kurultayında yapılmış bir konuşmadır. Mustafa Kemal, toplanan CHF ilk Büyük
Kongresi nde, her gün ortalama altı saatten fazla konuşarak altı gün boyunca
15-20 Ekim 1927 günlerinde Nutuk unu okumuştur.
İstiklâl Mahkemeleri, İzmir Sûikast Dâvası, Takrîr-i
Sükûn Kanunu ve Terakkiperver Cumhuriyet Halk Fıkrası nın kapatılmasından
sonra, bir başka ifadeyle muhalefetin çeşitli yollarla ortadan kaldırılıp,
tamamıyla tasfiye edilmesinden sonra bu konuşmanın yapılmış olması dikkat
çekicidir. Nitekim Mete Tunçay, Nutuk un, bir hesap alıp vermekten çok, bir hesaplaşma
olduğunu belirtir ve bunu da şöyle izah eder:
Gerçekten, Atatürk ün adı, Nutuk un ilişkin olduğu
olaylara bakan birçoklarını, her şeyi onun gösterdiği gibi görmeye zorlamıştır.
Fakat, hele aradan 50 yılı aşkın bir süre geçtikten sonra, artık, bunun 1927
yılının Ekim ayının üçüncü haftasında bir parti kurultayında yapılmış bir
konuşma olduğu ve birkaç yıl önce ya da sonra yapılmış olsaydı,
değerlendirmelerinin hiç kuşkusuz pek başka olacağı yalın gerçekleri göz önünde
tutarak ele almak, söylendiği günlerin etkisini ayırt etmek olanaklıdır. (1)
Bu noktada konuyu ele alırken bir iki hususa değinmekte
yarar var:
Bunlardan ilki, Mustafa Kemal bu nutkunu vermek için
neden 1927 yılını seçmiştir. İkincisi, Nutuk Osmanlıca olarak 1927 de basılmış,
diğer baskıları yeni harflerle neden 1934 yılı beklenilmiştir.
Konuya ilişkin en detaylı bilgiyi Cemil Koçak verir.
Koçak öncelikle Nutuk un muhtevasına ilişkin şu değerlendirmeyi yapar:
Atatürk ün Nutuk u, CHF/CHP nin aslında birinci (sadece
resmi planda ve daha ilerideki bir tarihte, ikinci sayılan) kurultayında,
CHF/CHP Genel Başkanı sıfatı ile okuması, elbette sadece basit bir tesadüf
eseri sayılamaz. Aksine Nutuk 1927 yılında okunmuştur, çünkü bu tarihte Millî
Mücadele de yer almış olan bütün önemli isimler, değişik nedenlerle, siyasî
arenanın tamamen dışında kalmışlardı. Dolayısıyla, Millî Mücadele nin ve
sonrasının tarihi, ancak 1927 yılında, bu kadronun içinden sivrilmiş bir siyasî
lider tarafından yeniden yazılabilir ve yorumlanabilirdi. Nitekim böyle de
olmuştur. Nutuk, Millî Mücadele nin ve sonrasındaki siyasî gelişmelerin ve
mücadelelerin analitik bir tarihidir. Belgelerle desteklenmiş olmakla birlikte,
tek yanlıdır ve polemikçi bir üslûba sahiptir. Nutuk, aynı zamanda, Millî Mücadele nin önde gelen şahsiyetlerine
ilişkin değerlendirmeler ve yargılarla doludur. Bu tür yargıların ve
değerlendirmelerin ise, bazı isimler için, hayli ağır olduğunu belirtmeliyim.
Nutuk, belirli bazı isimler için, yer yer hakarete varan nitelemelerle
doludur. (2)
Dolayısıyla Nutuk, Mustafa Kemal in Millî Mücadele yi
yanlı ve eksik biçimde anlatma çabasıdır. Nutuk u bir hatırat olarak
değerlendirirsek bu olağan bir durumdur. Bir noktada kendini haklı çıkarma
çabasıdır ve taraflı bir metindir. Ben yaptım, ben istedim şeklinde tefahur
cümleleriyle bezeli ve otorite merkezli bir algıyla yoğrulmuştur. Aynı zamanda
savunma refleksinin bütünüyle öne çıktığı metin Hâl böyle olunca Nutuk ta bir
siyasi metin olarak hadiseler olduğu gibi değil olması gerektiği şekilde
yansıtılmıştır.
Bu süreçte Mustafa Kemal, Nutuk un genel geçer olması
için onu vermekle kalmamış, konuyla ilgili itirazlara ve tarihi okumalara da
geçit vermemiştir. Kâzım Karabekir in 1933 de yazdığı hâtıratının başına
gelenler bunun en belirgin örneğidir. Hadise Karabekir in yazdığı kitabın kireç
ocaklarında yakılmasıyla kalmamış ve evine baskın düzenletilerek dört çuval
dolusu evrak götürülmüş, yalnızca yarım çuval evrak iade edilmiştir.
Son olarak, Kâzım Karabekir in yazdığı eserler Nutuk un
tarihi olayları çok yanlı ve tahrif ederek anlattığını bütünüyle ortaya koyar.
Dönemin önde gelen aydınlarından biri olan Hüseyin Kâzım
Kadri de hâtıratında, Bir şâheser addedilen ve hakikat-i hâlde bir şah
eser-i kizb u tahrif olan bu kitapta buna müteallik bazı sözler vardır
şeklinde bir değerlendirmede bulunur
1 Mete Tunçay, Türkiye Cumhuriyeti nde Tek-Parti
Yönetiminin Kurulması (1923-1931), s. 183-184.
2 Cemil Koçak, Geçmiş İtinayla Temizlenir, İletişim
Yayınları, 6. baskı, İstanbul 2011, s. 173-177.
3 Bkz. Hüseyin Kâzım Kadri, Meşrutiyetten Cumhuriyete
Hâtıralarım, Haz. İsmail Kara, Dergâh Yayınları, 2. baskı, İstanbul 2001, s.
190-191.
