Sykes-Picot okuyucularımın bildiği gibi, 1916 yılında
İngiliz Sir Mark Sykes ve Fransız Georges Picot adlı diplomatlar arasında
sürdürülen görüşmelerden sonra I. Dünya Savaşı bitiminde Ortadoğu nun nasıl
paylaşılacağı konusunda İngiltere ve Fransa arasında imzalanan gizli anlaşmanın
kısa adı.
Bu anlaşmanın kökenini İngilizlerin 29 Nisan 1916 da
Osmanlı Devleti nin 6. Ordu suna Kut ül Ammare Kuşatması sonrasında yenilmesi
oluşturmakta. Tek başına Ortadoğu da Osmanlı ordusu karşısında tutunamayacağını
anlayan İngiltere, Fransa ile askeri güçlerini birleştirmek ve Osmanlı ordusuna
birlikte saldırabilmek için, peşinen eğer savaşın sonunda galip gelebilirlerse
Ortadoğu yu nasıl paylaşacaklarını içeren bir anlaşma yapmışlardır.
Gerçekte İngiltere tek başına Ortadoğu yu ele geçirmek
için 1915 te harekete geçmiş ve 1914 te başlayan I. Dünya Savaşı nda Osmanlı
ordusunun dört cephede savaşmasını fırsat bilip Osmanlı Devleti ne karşı isyan
etmek hazırlığı içine girmiş olan Mekkeli Şerif Hüseyin bin Ali ile bir gizli antlaşma
imzalamıştı.
Mısır da konuşlu İngiliz Yüksek Komutanı Mc Mahon ile
Mekkeli Şerif Hüseyin bin Ali arasında imzalanan bu gizli anlaşmaya göre,
Mekkeli Şerif Hüseyin bin Ali elindeki tüm askeri güç ile Osmanlı Devleti ne
saldıracak, İngiltere kendisine her tür silah ve strateji desteğini verecek,
buna karşın da bu günkü isimleri ile Arap Yarımadası, Irak, Ürdün, Filistin,
Lübnan ve İsrail i kapsayan bir alanda İngiltere ye bağımlı bir Arap Devleti
kurulacak ve Mekkeli Şerif Hüseyin bin Ali de bu devletin kralı olacaktı.
Bu anlaşmaya sırtını dayayan Şerif Hüseyin bin Ali, 1916
yılında Mekke nin başkent olduğu Hicaz Devleti ni, kendisini de bu devletin
kralı ilan etti. Arabistanlı Lawrence ile birlikte Osmanlı Devleti ne karşı
silahlı mücadele başlattı.
Bu gizli antlaşmayı Mekkeli Şerif Hüseyin bin Ali nin
adamlarının ağzını tutamaması nedeni ile öğrenen Fransa, Mc Mahon anlaşmasına
karşı çıktı ve Ortadoğu da İngiltere yi yalnız bırakmakla tehdit ederek,
Osmanlı Devleti nin Kafkaslar da da cephe açmasını sağlayabilmek için Rusya yı
da işin içine bulaştırarak 3 devlet arasında yeni bir antlaşma yapılmasında
ısrar etmeye başladı.
Fransa nın bu baskısını kabul etmek zorunda kalan
İngiltere, İngiliz diplomat Sir Mark Sykes ve Fransız Georges Picot arasında
sürdürülen görüşmelerden sonra içeriği belirlenen antlaşma metnini Rusya nın da
onayına sundu.
Rusya nın onaylamasından sonra İngiltere, Fransa ve Rusya
arasında imzalanan bu antlaşmaya göre;
1- Karadeniz kıyılarından bu günkü Irak sınırına kadar olan
Doğu Anadolu Bölgesi, Trabzon, Erzurum, Van, Bitlis ve Güney Doğu Anadolu nun
bir bölümü Ruslara verilecek.
2- Doğu Akdeniz Bölgesi, Adana, Antep, Urfa, Mardin, Diyarbakır, Musul ve
Suriye Fransa ya verilecek.
3- Filistin in Akdeniz kıyılarından Basra denizine kadar
olan bölge, Bağdat ve Güney Mezopotamya dâhil olmak üzere İngiltere ye
verilecek.
4- İngiltere ve Fransa ya kalacak topraklar üzerinde
İngiltere nin ve Fransa nın denetiminde bir Arap Devleti veya da yöresel olarak
kurulacak Arap devletlerinden oluşacak bir konfederasyon kurulacak.
5- İskenderun Serbest Liman olacak.
6- Filistin, dünya üzerinde varlığını sürdüren dinlerden
3 tanesinin ortak mekânı olduğu için uluslararası bir yönetim tarafından idare
edilecek.
Bir yıl müddetle gizli kalan bu antlaşma, Rusya da
gerçekleşen Ekim 1917 devriminden sonra Lenin in açıklaması ile dünya
kamuoyunun bilgisine gelince, Mekkeli Şerif Hüseyin bin Ali Aldatıldım
feryatları ile kıyameti kopardı, İngiliz ve Fransız manda yönetimini kabul
etmeyerek, kendisini tüm Arap ulusunun kralı ilan etti.
Ama artık yapacağı bir şey yoktu. Osmanlı Devleti ne
karşı aslanlar gibi savaşmış, efendisi İngilizleri memnun etmek için Osmanlıya
karşı sürdürdüğü saldırılarında ahlâklı ve ahlâksız her yolu denemişti ama
sonunda da bir limon gibi sıkılarak bir kenara atılmaktan kurtulamamıştı.
Mekkeli Şerif Hüseyin bin Ali 1931 yılında Amman da ruhunu teslim ederken
söylediği son sözü de Aldatıldım oldu. Kendini kral ilan etmişti ama bir
muhtar kadar bile geçerli olmamıştı bu kendi kendine verdiği krallık payesi...
(Devam Edecek)
