Araştırmacı, yazar Mümin Yıldıztaş da sunduğu tebliğde Gümüşhaneli Tekkesi’nin, Mehmed Zahid Kotku Hazretleri’nin hayatında çok önemli bir yer tuttuğunu ifade ediyor. Şöyle ki;
* “I. Dünya Savaşı’nın en hararetli günlerinde, daha 18 yaşındayken askere alınan Mehmed Zahid Efendi, orduda en teknik bölümlerden biri olan Telsiz ve Telgraf Müfrezesi’nde görev yapmıştır.”
* “Merkezi Diyarbekir olan 2. Ordu’da Ruslara karşı ve bilahare İngilizlere karşı Suriye Cephesi’nde 7. Ordu bünyesinde görev almıştır.”
* “Harbin bitiminde de terhis olamamış, askerliğine bir süre daha İstanbul’da devam etmek zorunda kalmıştır.”
* “İstanbul bu süreçte işgal edilmiş, İstanbul halkı bütün güçsüzlüğüne rağmen harp yıllarının bıraktığı tüm ağırlığı taşır hâle gelmişti. İşsizlik, açlık, sefalet, ezilmişlik, hastalıklar ve nihayet keşmekeş… Ortalıkta hep bir huzur özlemi…”
* “Mehmed Zahid Efendi, bu hengâmda bir huzur ortamı, huzurlu bir ortam bulabilenlerden olmuştu; burası Gümüşhaneli Tekkesi idi…”
Yıldıztaş, Mehmed Zahid Kotku Hazretleri’nin İstanbul’u işgal güçleriyle nasıl mücadele ettiğini örnekleriyle anlattı.
Mümin Yıldıztaş, “Yaralı Payitaht İstanbul’un İşgali” adlı çalışmasında “İşgal Başlıyor” başlığı altında şöyle anlatıyor İstanbul’un işgalini;
“Galata Rıhtımına yanaşan Adrian Gemisi’nden çıkan iki Fransız subayı İstanbul’a ilk ayak bastığında takvimler 8 Kasım 1918’i gösteriyordu. Bunu 13 Kasım’daki 22’si İngilizler’e, 12’si Fransızlar’a, 17’si İtalyanlar’a ve 4’ü de Yunanlılar’a ait toplam 60 parçalardan oluşan Müttefik donanmasında bulunan askerlerin İstanbul’a çıkışları izledi.”
Yazar Yıldıztaş kitabında, işgal devletlerinin yaptığı küstahlıklara da dikkat çekmiş;
“İşgal devletleri sadece İstanbul’u işgal etmekle kalmayıp tüm küstahlıklarını da göstermekten geri kalmadılar. Fransız işgal kumandanının kendisini karşılamak üzere selam duran Osmanlı bandosunu hiç yoktan kırbaçlamasının yanı sıra Dolmabahçe Sarayı’nda da kendisinin oturacağını söyleyerek Osmanlı padişahının derhal boşaltmasını istemesi, Fransız küstahlığının hangi boyutlara ulaştığını göstermesi açısından oldukça ilginçtir.”
Mümin Yıldıztaş, işte böyle bir ortamda, Memed Zahid Kotku Hazretlerinin nasıl bir mücadele verdiğini dile getirdi.
GÜMÜŞHANELİ TEKKESİ
İstanbul valiliği karşısında, Hükümet Konağı sokağı ile Gümüşhaneli sokağının kavşağında yer alan ve Nakşibendîliğin Hâlidî koluna bağlı tekkelerin en önemlisi olan bu kuruluş, Nakşibendî-Hâlidî şeyhi Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî (ö. 1893) tarafından Fatma Sultan Camii’ne 1859’da meşihat konulması sonucunda teşekkül etmiştir.
Günümüze kadar ulaşmayan yapı, tekkeye dönüştürüldükten sonra da cami olarak kullanılmaya devam edilmiş, batı yönüne 1875’te harem ve selâmlık bölümlerinin eklenmesiyle bir tarikat kuruluşunun gerektirdiği mimari bütünlüğe kavuşmuştur.
Cami-tevhidhâne, Hükümet Konağı sokağı ile Gümüşhaneli sokağının kavşağındaki küçük bir avlunun gerisinde yer almakta, tuğla örgülü babalara oturan demir parmaklıkların sınırladığı bu avlu, basit bir kapı ile Hükümet Konağı sokağına açılmakta, arsanın batı kesiminde mevcut diğer tekke bölümleri ise kapısı Gümüşhaneli sokağına bakan ve bir şadırvanla donatılmış olan diğer bir avlunun (tekke avlusunun) çevresinde yer almaktaydı.
Bu kesimin kuzeydoğu köşesinde bulunan iki katlı ahşap harem binası cami-tevhidhâneye bitişiyor, bunun gerisinde, cami-tevhidhânenin batı duvarına bitişen tek katlı ahşap bina selâmlık birimleriyle derviş hücrelerini barındırıyordu. Tekke avlusuna girildiğinde sağ köşede küçük bir şadırvan bulunmaktaydı.
Gümüşhânevî Tekkesi, tekkelerin kapatıldığı 1925 yılına kadar faaliyetini sürdürmüştür. Gümüşhânevî’nin vefatından sonra tekkenin postuna Şeyh Hasan Hilmi Efendi, Şeyh İsmâil Necâti Efendi, Dağıstanlı Şeyh Ömer Ziyâeddin Efendi ve Tekirdağlı Şeyh Mustafa Feyzi Efendi oturmuşlardır.
Cumhuriyet döneminde kadro harici camiler arasına katılan tekke binaları bir müddet İstanbul valiliği jandarmalarının yatakhanesi ve elbise deposu olarak kullanıldıktan sonra 1957’de yol açma ve Defterdarlık binasının yapılması gerekçesiyle yıktırılmıştır.
