Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un Boubon Antik Kenti’nden kaçırılan bronz heykelinin 65 yıl sonra Türkiye’ye iade edildiğini "Filozof İmparator’ Marcus Aurelius'u, ait olduğu topraklara geri getirdik" ifadeleriyle duyurdu.
Ersoy, şunları kaydetti:
“Uzun soluklu bir mücadeleydi. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık... Tırnaklarımızla kazıyarak gereken delilleri topladık!
Ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius'u, ait olduğu topraklara geri getirdik. Boubon Antik Kenti’nden 1960’larda kaçırılan Marcus Aurelius Heykeli, 65 yıl sonra Türkiye’ye döndü. ABD’de sergilenen bu eşsiz eser; bilimsel analizler, arşiv belgeleri ve tanık ifadeleriyle ülkemize iade edildi. Diplomasi, hukuk ve bilimin ortak gücüyle, New York Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik Soruşturmaları Birimiyle yürüttüğümüz bu süreç, sadece bir iade değil; tarihi bir başarıdır. Marcus Aurelius’un ülkemize dönüşü, yıllardır süren hak arayışımızın somut bir sonucudur.
İster yurt içinde ister yurt dışında olsun, kaçırılan tüm kültürel mirasımıza sonuna kadar sahip çıkmaya kararlılıkla devam edeceğiz. Filozof İmparator’u çok yakında, sürpriz bir sergide Ankaralılarla buluşturacağız. Türk arkeolojisinin önemli ismi rahmetli Prof. Dr. Jale İnan öncülüğünde başlayan bu süreçte emeği geçen Burdur Müzemize, Boubon kazı ekibimize, özellikle de Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanlığımıza teşekkür ediyorum. Ayrıca, Marcus Aurelius heykelinin ülkemize taşınmasında verdikleri kıymetli destek için bayrak taşıyıcımız Türk Hava Yolları’na şükranlarımı sunuyorum.”
"Kaçak kazılar sonucu yurt dışına çıkarılmıştı"
MS 2'inci ve 3'üncü yüzyıllara tarihlenen ve Roma İmparatoru Marcus Aurelius’u bir filozof olarak tasvir etmesi nedeniyle antik sanat tarihinde özel bir yere sahip olan heykel, Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda kaçak kazılar sonucu yurt dışına çıkarıldı. Yıllar içinde el değiştirerek ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonunda yer aldı.
Yılarca süren çalışmalar sonuç verdi
Türkiye, 65 yıldır bu eserin peşindeydi. Prof. Dr. Jale İnan’ın öncülüğünde ilk kez bilim dünyasının gündemine taşındı. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile New York Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi, 2021 yılında ortak bir çalışma başlattı. Bu çalışma sürecinde yalnızca Marcus Aurelius heykeli değil, Boubon kökenli Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla gibi Roma imparatorlarına ait diğer heykel ve heykel başları da Türkiye’ye iade edildi.
"Heykele el konuldu"
Marcus Aurelius heykelinin Boubon Antik Kenti'ndeki Sebasteion yapısına ait olduğu, yıllar içinde toplanan bilimsel veriler, akademik araştırmalar, arşiv belgeleri ve görgü tanıklarının ifadeleriyle net olarak ortaya çıktı. Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI), tanıkların 1967'deki kaçak kazıya dair verdiği bilgiler, kaide üzerindeki negatif izlerle heykelin ayak ölçülerinin birebir uyuşması ve benzer bir sandalet örneğinin Kybra Antik Kenti kazılarında bulunması gibi veriler ve kanıtlar ışığında heykelin Türkiye'ye iade talebi haklı bulundu ve Cleveland Sanat Müzesi'ndeki heykele el konulmasına karar verildi.
"Cleveland Sanat Müzesi karşı dava açtı"
2023 yılında, New York Yüksek Mahkemesi’nin el koyma kararına Cleveland Sanat Müzesi itiraz etti. heykelin Boubon’la ilişkilendirilmesine karşı dava açtı. Ancak Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan analizler ve çalışmalar sonucu heykelin yıllarca Boubon toprağında gömülü kalmış olduğu kesin olarak ortaya çıkartıldı. Bakanlık uzmanlarının gözetiminde 2024'ün Mayıs ayında heykelin silikon ayak kalıbı alındı ve Boubon Antik Kenti’ndeki kaidelerle birebir uyumlu olduğu belgelendi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, uzlaşmacı bir tutumla sürecin sağlıklı ilerlemesini sağladı.
"Yapılan bilimsel araştırma sonucu Cleveland Sanat Müzesi davadan vazgeçti"
Heykelin iade sürecinde, Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, Cleveland Sanat Müzesi’nin bilimsel şüphelerini gidermek amacıyla toprak analizi talep ettiği ifade edildi. Boz’un verdiği bilgiye göre, heykelin altındaki kaide içinde yer alan küçük bir delik ile heykelin ayağındaki kurşun çıkıntının ilişkisi araştırıldı ve bu amaçla, heykelin Boubon Antik Kenti kökenli olduğunu ispatlayacak referans niteliğinde bir toprak örneği gerekli oldu. Referans olarak 1967 yılında jandarma operasyonuyla ele geçirilen ve Burdur Müzesi’nde korunan Valerianus heykeli seçildi. Her iki heykelden alınacak örnekler karşılaştırılarak iki eserin aynı ortamda korunmuş olup olmadığı araştırıldı.
Boz, şu ifadelerle süreci anlattı:
“Burada enteresan bir şey oldu. Tabii heykelin içindeki toprak katılaşmış bir toprak. O yüzden bir türlü toprak örneği gelmiyordu heykelden. Bunun için çok çaba sarf etti restoratörlerimiz, konservatörlerimiz. Ancak gelmiyordu. Ve bu öyle bir andı ki artık bizim için bu son şanstı. Bütün kaygıları ve olumsuz yorumları ortadan kaldırıp bu heykelin evet Anadolu kökenli evet Burdur kökenli diyebilmemiz için. O noktada artık iş biraz daha içgüdülerimize kaldı ve tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden referans alacağımız toprağı döktük. Ve o noktada uluslararası uzmanın artık örnek gelmiyor dediği noktada biz bakanlık çalışanları olarak birazcık daha inanmışlıkla diyelim belki öne çıkarak bu örnekleri alma şansına sahip olduk. Yine tabii ki uluslararası uzmanımızın denetiminde. Ve son derece dikkatli bir şekilde asitsiz kâğıtlarla yapılan numune alma işlemimizi tamamlamış olduk.”
Laboratuvar testleri, her iki heykelin de aynı toprak bileşimine sahip olduğunu ve Boubon Antik Kenti’nden çıkarıldığını kanıtladı. Bu kanıtların ardından Cleveland Sanat Müzesi, davadan vazgeçtiğini ve iade kararını kabul ettiğini Manhattan Bölge Savcılığı aracılığıyla Türkiye’ye resmi olarak bildirdi.
"Heykel Ankara'da sergilenecek"
Bakan Ersoy paylaşımında "Filozof İmparator’u çok yakında, sürpriz bir sergide Ankaralılarla buluşturacağız" diyerek heykelin Ankara'da sergileneceğini belirtti.
