Katliam fotoğrafları ABD ve Rusya nın bir oyunu mu
Cenevre-2 ya da bu ne perhiz bu ne lahana turşusu
başlıklı yazımda, süreçte belirsizliklerin gündemdeki yerini korumaya devam
ettiğini, yapılan kafa karıştırıcı açıklamalar ve diplomatik atakların ise
çözüm sürecine adeta çözümsüzlük odunu taşıdığını belirtmiştim.
Yazımın yayınlandığı gününün akşamına doğru servis edilen
Suriye deki katliam fotoğrafları bu tespitimizi bir kez daha teyit etti.
Nitekim şu an itibarıyla dengelerin bir anda ters yüz olduğu süreç daha
başlangıç aşamasında kilitlenmiş vaziyette. Dolayısıyla, Cenevre-2 nin nasıl
neticeleneceği büyük bir muamma.
Bu belirsizlikte beş temel etkenin/gelişmenin önemli bir
yere sahip olduğu görülüyor: 1. Esad rejimi tarafından işlendiği öne sürülen
savaş suçlarını belgeleyen rapor ve fotoğrafların yayınlanması; 2. İran ın
Cenevre-2 ye dahil edilmemesi; 3. Sürecin belirleyici ülkelerinden Rusya nın bu
son iki gelişme karşısında vereceği tepki; 4. PYD nin Suriye nin kuzeyinde
özerkliğini ilan etmesi; 5. Radikal terör örgütlerinin artan eylemleri ve bölgede
oluşturduğu tehdit durumu. Bunlar içerisinde özellikle ilk ikisi, diğer
maddeleri de doğrudan/dolaylı bir şekilde etkilediği için oldukça önemli.
Fotoğraflar Esad sız bir Yeni Suriye için...
Cenevre-2 deki siyasi çözümün adı en azından Esad olmayacak
gibi. Dolayısıyla, mevcut şartlar altında yeniden aday olması artık eskisi
kadar kolay değil. Oysa birkaç gün öncesine kadar şu hususlar ön plana
çıkmaktaydı: 1. Esad lı çözüm için meşruiyet zemini oluşturuluyor; 2. El Kaide
tüm bölge için bir tehdit; 3. Sorun çözülemediği takdirde bütün bölge radikal
terör tehdidi altına girecek; 4. Bu sorunu, tehdidi ancak Esad çözebilir; 5.
Dolayısıyla Esad ehven-i şerdir.
Nitekim Esad da bu söylemlerin havasına girmiş ve
seçimlerde tekrar aday olacağını bir kez daha yüksek sesle ifade etmişti. Ama
ortaya çıkan tablo artık çok farklı şeyler söylüyor. Esad a, koltuğu gönüllü
bir şekilde bırakmadığı takdirde Lahey deniliyor. Diğer taraftan, bu
fotoğrafların Esad a yönelik desteği pek değiştirmeyeceği de görülüyor, en
azından Rusya ve İran dan verilen mesajlar böyle. İran ın Cenevre-2 ye
katılmamak pahasına önüne konulan şartları kabul etmemesinin altında da nitekim
bu husus yatıyor.
İran oyun dışı , Rusya yalnız ve rahatsız gibi...
Rusya daki hakim düşünce, söz konusu katliam fotoğrafları
ile Cenevre-2 müzakerelerinin etkilenmesi olarak karşımıza çıkıyor. Nitekim
düne kadar Rusya-İran ikilisi karşısında gerek sahada gerekse de diplomatik
anlamda eli daha zayıf durumda olan cenahın artık daha güçlü bir şekilde diplomasi
masasındaki yerini alması, Moskova nın keyfini kaçırmış durumda...
Burada, fotoğrafların Suriye merkezli krizde enformasyon
savaşının bir parçası olduğunu söyleyen Rusya Sivil Toplum Örgütü Savunma ve
Dış Politika Konseyi Başkanı Lukyanov un şu ifadeleri önemli: ...Tabi iki bu
fotoğraflar dün bulunmadı, ancak konferanstan bir gün kala bu enformasyonun
yayılması çok iyi hesap edildiği açık. Böylelikle Şam a etkili bir baskı
uygulanabilir bir zemin hazırlanmış oldu. Çünkü bu konferansın getireceği sonuç
belli değil. Ayrıca bu konferansın başarısız olmasını isteyen ülkeler var.
Mesela Suudi Arabistan...
İran tavize yanaşmıyor...
Bir diğer önemli faktör ise, hiç kuşkusuz İran ın
Cenevre-2 süreciyle ilgili. Suriye deki krizde sahada mücadele veren İran ın
diplomasi masasında yer almaması, her halükarda Cenevre-2 sürecini daha
başlangıç aşamasında zora sokmuş görünüyor.
Nitekim, bu noktada Cenevre-2 den beklentisinin düşük
olduğunu kaydeden Lukyanov un yaptığı şu değerlendirme oldukça dikkat çekici:
... İran ın katılmaması için çabalar gösterildi. Ve bu konuda başarılı olundu.
Bu durumda bir sonuç bekleyemeyiz. Çünkü bir sürecin içinden kilit tarafı yok
sayarsanız -ki İran kesinlikle Suriye içinde olup biten olaylara en somut
etkisi olan bir ülke- o zaman bu süreci bilinçli olarak sonuç vermemesi yönünde
itmiş olursunuz...
Yoksa ABD-Rusya ikilisi oyun mu oynuyor
Diğer taraftan, durum Lukyanov un iddia ettiği gibi olmuş
olsaydı, İran hiç davet edilmezdi ve ABD, Türkiye ve Körfez pahasına Cenevre
süreçlerine hiç yanaşmazdı. Bu da şunu gösteriyor; herkesin bir şekilde tatmin
olduğu/edildiği, bu bağlamda krizi daha fazla uzatmak istemediği bir Cenevre-2
hedefleniyor. Ve bunun için de ABD-Rusya ikilisi birbirlerini rahatlatmak adına
krizde dizginleri tamamen ellerine almak istiyorlar. Aynen, kimyasal krizinde
olduğu üzere...
Dolayısıyla, sürecin iki temel belirleyici gücü ABD ve
Rusya nın bu son iki kriz karşısında alacağı tavır, Cenevre-2 nin de bir
anlamda kaderini belirleyecek gibi. Mevcut gelişmeler, her şeye rağmen
ABD-Rusya ikilisinin Suriye de ortak bir çözüm noktasında buluşacağına işaret
ediyor ve bu çözümde Esad a yer görünmüyor. Her ne kadar ortaya farklı bir
tablo konmaya çalışılsa da...
