Aile Konutu Tanımı ve Önemi
Aile konutu, eşlerin birlikte seçtiği, ailenin yaşam faaliyetlerini yoğunlaştırdığı ve sürekli kullanımına özgülenmiş konuttur. Türk Medeni Kanunu'nun 194. maddesi ile özel koruma altına alınan aile konutu, evlilik birliğinin en temel güvencelerinden biridir.
Bu özel statü, eşlerden birinin keyfi kararlarıyla diğer eşi ve çocukları konutsuz bırakmasını engeller. 2002 yılında yürürlüğe giren Türk Medeni Kanunu ile getirilen bu koruma, ailenin "yuva" güvenliğini hukuki olarak garanti altına almıştır.
Yargıtay kararlarında belirtildiği üzere: "Aile konutu, eşlerin bütün yaşam faaliyetlerini gerçekleştirdiği, yaşantısına buna göre yön verdiği, acı ve tatlı günleri içinde yaşadığı, anılarla dolu bir alandır." Günümüzde özellikle boşanma süreçlerinde sıkça karşılaşılan aile konutu uyuşmazlıkları, vatandaşlar için önemli hukuki konulardan biridir.
Aile Konutu Sayılma Kriterleri
Bir konutun aile konutu olarak kabul edilebilmesi için şu koşullar aranır:
• Süreklilik: Konutun düzenli ve sürekli kullanılması gerekir. Tatil evleri veya yazlıklar kural olarak aile konutu sayılmaz
• Ortak yaşam merkezi olma: Eşlerin ve varsa çocukların temel yaşam faaliyetlerinin yoğunlaştığı yer olması
• Tek olma: Kural olarak bir ailenin tek aile konutu bulunur, ancak istisnai durumlarda birden fazla konut kabul edilebilir
• Fiili kullanım: Tapu kaydında kimin adına kayıtlı olduğuna bakılmaksızın, fiilen aile tarafından kullanılması
TMK 194. madde açıkça belirtir: "Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz."
Aile Konutu Şerhi
Aile konutunu korumak için tapu kütüğüne aile konutu şerhi konulabilir. Bu şerh, malik eşin diğer eşin rızası olmadan konut üzerinde tasarrufta bulunmasını engeller.
Şerh Başvuru Süreci:
• Tapu Müdürlüğü'ne başvuru
• Evlilik cüzdanı ve kimlik belgesi
• Konutun aile konutu olduğunu gösteren belgeler (faturalar, ikametgâh belgesi)
• Tapu kaydı örneği
Şerhin Etkileri:
• Malik eş, diğer eşin rızası olmadan konutu satamaz
• İpotek edemez veya sınırlı ayni hak tesis edemez
• Kira sözleşmesini feshedemez
• Üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir
Boşanma Durumunda Aile Konutu
Boşanma sürecinde hâkim, geçici önlem olarak eşlerden birinin aile konutunda kalmasına karar verebilir. TMK'nın 169. maddesine göre hâkim, "davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re'sen alır."
Bu karar genellikle çocukların velayeti, eşlerin ekonomik durumu ve konutun mülkiyet durumu dikkate alınarak verilir. Yargıtay bir kararında: "Boşanma durumunda, çocukların velayeti kendisine bırakılan eşin, diğer koşullar da uygunsa aile konutundan yararlanmaya devam etmesi çocukların yararına olacaktır" şeklinde hüküm kurmuştur.
Boşanma sonrası, aile konutu koruması kural olarak sona erer. Ancak TMK'nın 254. maddesi, belirli koşullarda konutun boşanan eşe özgülenmesine imkân tanır.
Sağ Kalan Eşin Hakları
Eşin ölümü halinde, sağ kalan eş TMK'nın 652. maddesi uyarınca aile konutu üzerinde:
• Mülkiyet hakkı (miras payına mahsuben)
• İntifa hakkı
• Oturma hakkı talep edebilir
Sık Sorulan Sorular
Kiralık konut aile konutu olabilir mi? Evet. Kiracı eş, diğer eşin rızası olmadan kira sözleşmesini feshedemez.
Şerh ne zamana kadar geçerli? Evlilik birliğinin devamı süresince. Boşanma veya ölüm halinde terkin edilmesi gerekir.
Birden fazla aile konutu olabilir mi? Kural olarak hayır. Ancak istisnai durumlarda Yargıtay birden fazla konutu kabul edebilmektedir.
Vatandaşların Yapması Gerekenler
Aile konutu haklarından faydalanmak için vatandaşların yapması gereken temel işlemler:
• Evlilik başında aile konutu şerhinin konulması için başvuru yapılması
• Konutun aile konutu olduğunu gösteren belgelerin muhafaza edilmesi (elektrik, su, doğalgaz faturaları, ikametgâh belgesi)
• Eşin rızası olmadan yapılan tasarruflar için hukuki yollara başvurulması
• Gerektiğinde avukat desteği alınması ve aile konutu koruma davası açılması
Aile konutu koruma davası, işlemin iptali ve konutun eski hale getirilmesi amacını taşır. Bu dava aile mahkemesinde açılır ve rıza alınmaması işlemin iptali için yeterli sebeptir.
Sonuç
Aile konutu, modern aile hukukunun temel kurumlarından biri olarak ailenin korunması ilkesinin somut yansımasıdır. Vatandaşların bu hakları bilmeleri ve gerekli önlemleri almaları, aile bireylerinin hukuki güvenliğini sağlayacaktır.
Bu makale Avukat Emre SOBAY tarafından yazılmıştır.
Kaynak: emresobay.av.tr