Yeni anayasa hatırlatmaları diyebileceğim yedi yazı geride kaldı.
Yeni bir anayasa önerisi; Suriye anayasası da dedik ve 10 maddeden oluşan kısa bir anayasa önerimizi yaptık ki; bu öneriyi, ülkemiz Türkiye de dâhil olmak üzere, dünyadaki her ülkeye uyarlayabiliriz.
Devamında daha fazla neler denebilir ve neler önerilebilir; birlikte düşünelim. Medine Sözleşmesi (Anayasası) 47 (kırkyedi) maddeden oluşur hatırlatması yapayım.
Medine site devleti anayasası da denilen ve İslâm'ın ilk Anayasası olarak değerlendirilen bu vesika, Medine deki Müslümanlarla diğer gayr-i Müslim cemaatlerin münasebetlerini, temel hak ve vazifelerini tespit etmektedir. Hazreti Muhammed aleyhisselâm, Medine ye (Yesrib'e) hicret eder etmez, Medine de mevcut muhtelif dinî ve siyasî grupların temsilcilerini toplayarak bu metni hazırlamış, hepsinin Müslümanlarla ve kendi aralarında cereyan edecek münasebetlerini Medine Sözleşmesi ile tanzim etmiştir.
1921 anayasası denilen Teşkilât-ı Esasiye Kanunu, ilk T.C. anayasasının ilkelerini belirleyen, kabul tarihi 20 Ocak 1921 olan 23 madde ve bir ayrık maddesinden oluşan kısa çerçeve anayasa niteliğinde bir belgedir.
Türkiye Cumhuriyeti 1921 Anayasası temel maddeleri şöyledir:
1- Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Yönetim şekli, halkın mukadderatını bizzat ve fiili olarak yönetmesi ilkesine dayanır.
2- Yürütme kuvveti ve yasama yetkisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi nde belirir ve toplanır.
3- Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafından idare edilir ve hükümeti Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti adını taşır.
4- Büyük Millet Meclisi, iller halkınca seçilmiş üyelerden oluşur.
5- Büyük Millet Meclisi nin seçimi iki yılda bir yapılır. Seçilen üyelerin üyelik süresi iki yıldır ve yeniden seçilmek mümkündür. Eski Meclis, yeni Meclis toplanıncaya kadar göreve devam eder. Yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediği takdirde, görev süresi yalnız bir yıl uzatılabilir. Büyük Millet Meclisi üyelerinden her biri, yalnız kendini seçen ilin ayrıca vekili olmayıp aynı zamanda bütün milletin vekilidir.
6- Büyük Millet Meclisi nin Genel Kurulu, Kasım başında, davetsiz toplanır.
7- Şeriat hükümlerinin uygulanması, bütün kanunların yürürlüğe konması, değiştirilmesi, yürürlükten kaldırılması, antlaşma ve barış imzalanması ve vatan savunmasıyla ilgili savaş ilanı gibi temel haklar Büyük Millet Meclisi ne aittir. Kanun ve tüzüklerin düzenlenmesinde, halk için en yararlı ve zamanın ihtiyacına en elverişli fıkıh ve hukuk hükümleriyle, örf ve âdetler ve teamüller esas olarak alınır. Bakanlar kurulunun görev ve sorumluluğu özel kanunla belirtilir.
8- Büyük Millet Meclisi, hükümeti oluşturan bakanlıkları, özel kanun gereğince seçtiği bakanlar vasıtasıyla yönetir. Meclis, yürütme ile ilgili işlerde bakanlara görev tayin eder; gerekirse bunları değiştirir.
9- Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu tarafından seçilen başkan, bir seçim dönemi süresince Büyük Millet Meclisi Başkanıdır. Bu sıfatla Meclis adına imza atmaya ve Bakanlar Kurulu kararlarını onaylamaya yetkilidir. Bakanlar Kurulu üyeleri içlerinden birini kendilerine başkan seçer. Ancak Büyük Millet Meclisi Başkanı, Bakanlar Kurulu nun da tabiî başkanıdır.
10- Kânun-i Esasî nin bu maddelere aykırı düşmeyen hükümleri eskisi gibi yürürlüktedir.
(Yeni anayasa meselesinin daha derin tahlilleri gelecek yazıda.)
***
Düzeltme: Yeni anayasa uygulamalarla yapılmalı - 1 başlıklı, 18.02.2016 tarihli yazımda geçen 1924 Anayasası geçerli olmuştur, çünkü onunla İstiklâl Savaşı'nı kazandık cümlesindeki anayasa, 1924 değil 1921 Anayasası olacaktır. düzeltiyorum.