8. Tasavvuf Hakka Vuslattır (İhsan)
Tasavvufun nihai gayesi rızai ilahiyeye nail olmaktır. Ebu Bekir Şibli şöyle tanımlar: "İki dünyada da Allah ile beraber olup, Ondan başka bir şey görmemektir." Kuran şöyle buyurur: "Biz ona şah damarından daha yakınız." (Kaf 16) "Nereye dönerseniz Allah oradadır." (Bakara 115) "Attığın zaman sen atmadın Allah attı." (Enfal 17)
Kutsi hadiste şöyle buyurur: "Benim veli kuluma düşmanlık edene ben harp ilan ederim. Kulum Bana, üzerine farz kıldığım şeylerden daha sevimli hiçbir şeyle yaklaşamaz. Kulum farzlardan sonra nafilelerle yaklaşmaya devam ederse ben onu severim. Ben onu sevince de onun işiten kulağı, gören gözü, tutan eli, yürüyen ayağı, düşünen aklı ve konuşan dili olurum." (Buhari Rikak 38)
Tasavvufta ibadet sonucu meydana gelen aşk ve sevgi ile kulun Allaha varması, maddi bir birleşme (hulul) olmayıp manevi bir vuslattır.
9. Tasavvuf İslam Ruh Hayatıdır
İbadet, riyazat ve mücahede (nefisle savaş) sonucu ruhta meydana gelen kemal ve inkişaf sonucu bir takım manevi durumlar ruhta yaşanır. Kuranda şöyle buyurur: "Gecenin bir bölümünde uyanıp kalk ve sana mahsus olmak üzere bir nafile (teheccüd) namazı kıl. Ola ki, Rabbin seni övgüye layık bir makama ulaştırır." (İsra 79) "Senin Rabbin şüphesiz bilir ki, sen gecenin üçte ikisinden daha azını, yarısını ve bazen de üçte birini ibadetle geçirmektesin." (Müzemmil 20) Peygamber şöyle buyurur: "Ben Allahın dostuyum. Bunu öğünmek için söylemiyorum." (Tirmizi Menabık 16)
Resulullahın ruhani etkisi sohbet sırasında sahabiler üzerinde de etkisini göstermekteydi. Nitekim Hanzala (ra) şöyle buyurur: "Ya Resulellah, senin sohbetinde bulunduğumuz zaman dünyadan soyutlanarak manen yükseliyoruz. Cennet ve Cehennemi görür gibi oluyoruz. Bütün dünyevi emellerden sıyrılıyoruz. Fakat ailelerimize ve işlerimize dönünce durum değişiyor." deyince Resulullah (sav) "Ya Hanzala! Siz benim yanımdaki vecd ve heyecanınızı koruyabilseniz, meleklerin sizinle yolda musafaha ettiğini görürsünüz." (İbni Mace zühd28, Müslim Tevbe 12-13, Tirmizi Kıyame 59, İbni Hanbel ll.305, lll175)
Onun sohbetinin insanların ruhları üzerindeki etkisini hadis kitapları şöyle nakleder: "Sanki başlarına kuş konmuş da onu kaçırmamak için hiç kımıldamadan pür dikkat kesildiler." (Buhari cihad 37, İbni Hanbel 4, 278)
10: Tasavvuf Bir Batın İlmidir (Fıkhı Batın)
Tasavvuf İslami emirlerin görüneni üzerinde değil de görünmeyeni üzerinde yoğunlaşmıştır. Nefs, kalp tezkiyesi gibi... Bu nedenle ibadet ve muamelatla ilgili konulardan bahseden ilme fıkıh denirken, ibadet ve muamelat sırasında kalpte meydana gelen ihlas, riya, huşu gibi manevi hallere de fıkhi batın veya ilmi kulub denilmiştir.
Kuranda şöyle buyurur: "Namazlarını huşu ile kılan müminler kurtuluşa erdi." (Muminun 1-2) "Namaza kalktıkları vakit, tembel tembel kalkarlar. İbadetleriyle insanlara gösteriş yaparlar ve Allahı pek az anarlar" (Nisa 142) "Yazıklar olsun o namaz kılanlara ki onlar, kıldıkları namazdan gafildirler." (Maun 4-5)
Hadiste "Ameller niyetlere göredir" (Buhari 1)
Zunnun Mısri şöyle der: "Sufi konuştuğunda haline uygun söz söyleyen kimsedir. O, kendinde bulunmayan bir şeyden bahsetmez.".
Mutasavvuflar "Allah size zahir ve batın nimetlerini bol bol verir" (Lokman 20) ayetinde geçen zahiri nimetlerin dış organlara Allahın ihsanı olan ibadetler olduğunu, batını nimetlerin de kalpteki duygular ve manevi haller olduğunu belirtmektedirler.
11. Tasavvuf Havf ve Recadır
Yani tasavvuf korku ve ümittir. Kimden korkma, Allahın sevgisini kaybetmekten korkma, kimden ümid etme, Allahın sevgisini elde etme ümidi taşımadır. Müslüman, hiç bir zaman ümitsiz kalmaz. Bizim şeyhimiz Şeyh Seyda el-Cezeri (ks) şöyle buyurur: "Tasavvufi düşünce Allah korkusu ve Allah sevgisi temeline dayanır. Allah korkusu konusu üzerinde çok duran sofiler bunu tasavvufun temel ilkelerinden biri haline getirilmiştir. Buradaki korku aynı zamanda Allahı sevmekten kaynaklanan bir çekinme mahiyetindedir. Bu sebeple Allah korkusu ile Allah sevgisi birbirini tamamlayan iki kavramdır."
Kuranda şöyle buyurur: "Talak/2… Kim Allahtan korkarsa, Allah ona bir çıkış yolu ihsan eder."
Talak/4… Kim Allahtan korkarsa, Allah ona işinde bir kolaylık verir." "Talak/5. İşte bu, Allahın size indirdiği buyruğudur. Kim Allahtan korkarsa Allah onun kötülüklerini örter ve onun mükâfatını arttırır." "Bakara/74. (Ne var ki) bunlardan sonra yine kalpleriniz katılaştı. Artık kalpleriniz taş gibi yahut daha da katıdır. Çünkü taşlardan öylesi var ki, içinden ırmaklar kaynar. Öylesi de var ki, çatlar da ondan su fışkırır. Taşlardan bir kısmı da Allah korkusuyla yukardan aşağı yuvarlanır. Allah yapmakta olduklarınızdan gafil değildir." "İsra/57. Onların yalvardıkları bu varlıklar Rablerine -hangisi daha yakın olacak diye- vesile ararlar; Onun rahmetini umarlar ve azabından korkarlar. Çünkü Rabbinin azabı, sakınılacak bir azaptır." "Hicr/56. (İbrahim dedi ki: Rabbinin rahmetinden, sapıklardan başka kim ümit keser "