Dr. Hasan Turabi nin Mart ayı başında hayatını
kaybetmesiyle birlikte, 2011 de ikiye bölünen Sudan, bir kere daha gündeme
geldi, konuşuldu, tartışıldı. Doğu Afrika nın önemli bir ülkesi olan Sudan,
1956 yılında bağımsızlığını kazandı. Buna tam anlamıyla bağımsızlık
denemeyeceğini anlamaları uzun sürmedi.
Herkesin ittifak ettiği bir konu vardır ki, o da,
İngilizlerin çekildikleri coğrafyalarda, geride kalanları meşgul etmek için
sorun ve sorunlar bırakmalarıdır.
İngilizlerin bu stratejisine verilebilecek en iyi örnek
Keşmir dir. Pakistan ve Hindistan arasında halen çözülemeyen bir sınır problemi
olarak duran Keşmir Sorunu, bu ülkelerin 3 kez savaş meydanlarında karşı
karşıya gelmelerine sebep olmuştur. Bu durum bölge ülkelerinin silahlanma
yarışına girmeleri sonucunu doğurmuş ve küresel güçlere olan bağımlılıkların
artmasını da beraberinde getirmiştir.
İşte Sudan da aynı oyunla karşı karşıya kalmış ve Sudan
ve Güney Sudan arasına pimi çekilmiş el bombası bırakılmıştı. Sudan ın
güneyindeki ayrılıkçı grup Sudan Halk Kurtuluş Hareketi (SPLM) Sudan halkına
ve merkezi yönetime karşı silahlı eylemlere 1950 li yıllarda başlamıştı.
Aslında başlatılmıştı desek çok da yanlış bir ifade olmaz.
Çoğu zaman bölünmenin gerekçesi olarak Müslüman Kuzey ile
Hıristiyan Güney arasında ortaya çıkan Din Savaşı olduğu iddia edilse de,
aslında problemin temelinde din merkezli bir mücadele yoktur. Hatta kimileri
sorunu Afrikalılar ve Araplar arasındaki bir etnik sorun gibi takdim etse de bu
da doğru değildir. Sorunun temelinde, sömürgeci batılıların 20. yüzyılda
uyguladıkları politikalar ve bölgesel ayrımcılıklar vardır.
Bu sorun 2011 yılında, yani bağımsızlık tarihinden 55 yıl
sonra, referandum sonucu Güney in ayrılmasıyla beraber bitti zannedildi ama
sorun yine bitmedi. Bu sefer iki ayrı devlet arasına aynen Pakistan ve
Hindistan da olduğu gibi Abyei sorununu yerleştirdiler. İsrail in,
İngilizlerin ve batılı güçlerin Güney Sudan ile olan yakın ilişkileri, sorunun
daha uzun yıllar devam edeceğinin açık göstergesi. Petrol rezervlerinin yüzde
yetmişe yakınının güneyde olması, ancak petrolün açık denizlere taşınması için
gereken limanlara Kuzey in sahip olması, bu sorunun neden devam ettirildiğinin
gerekçesi olarak gayet iyi görülebiliyor.
Peki, nedir Abyei sorununun özü Bölgenin yerlileri
sayılabilecek iki kabile var; Dinka Ngok ve Misseriya. Her iki kabile de 1955 e
kadar bölgenin arazilerini ortaklaşa kullanmışlar ve tarihi seyir içinde
birbirleriyle ufak tefek sıkıntılar dışında, pek sorun yaşamamışlar. Gerek
hayvanlarını otlatma gerekse de sulama ihtiyaçlarını karşılıklı anlayış içinde
yürütmüşler.
2011 yılındaki referanduma gelindiğinde, yani iki ülkenin
tam da ortasında ve tartışılan bir bölgede yer almalarına rağmen, Abyei halkı
bu oylamaya dâhil edilmedi. Çünkü yapılan araştırmalar gösteriyordu ki, tıpkı
Keşmirlilerin Pakistan ı istemeleri gibi, Abyei halkı da bu referanduma
katılsa, tercihini Kuzey yani bilinen Sudan lehine kullanacaktı. Gösteriler
yaparak referanduma katılmak istediklerini dile getirdiler. Siyasi, sosyal her
alanda seslerini duyurdular ama Keşmir gibi ortada bırakıldılar. Batılı
güçlerin güdümündeki Afrika Birliği nin Sudan ve Güney Sudan ile ilgilenen icra
kurulu, şartların oluştuğunu düşünmüş olmalı ki, yapılan onlarca görüşme ve
raporlar sonucu Ekim 2013 te referandum yapmaya karar verdi. Bu karar Güney tarafından
kabul edildi. Ancak oylamaya sadece Dinka Ngok yani Güney in desteklediği
kabile katıldı. Oyların %99 u Güney e katılım yönünde çıktı. Zaten istenen de
buydu ama bu sefer de Misseriya kabilesi sonuçları tanımadığını duyurdu.
Sonuç itibariyle sorun hâlâ çözülemedi. Bundan sonraki
aşamada ne olacak, nasıl bir adım atılacak hepsi muamma. Yani Ver-Kurtul
telkinlerine de uysanız, sizi meşgul edecek bir sorunu mutlaka kucağınıza
bırakıyorlar.
Projeksiyonları Sudan dan Ortadoğu ya çevirdiğinizde,
coğrafyalar farklı olsa da oynanan oyunların aynı olduğunu rahatlıkla
görebiliyorsunuz.
Etnik ve mezhepsel farklılıkların sürekli kaşındığı bir
dönemde, rahmetli Dr. Hasan Turabi nin bir görüşmemizde bana ifade ettikleriyle
bitirelim. Öyle bir coğrafyada yaşıyorsunuz ki, bölgenizde oynanan oyunları
daha iyi idrak etmek ve ona göre tedbir almak zorundasınız. Hatta en az 5
yabancı dili kullanabilmesiniz. Bu sizi daha aktif kılar. Bizim coğrafyamızda
oynanan oyun 1 ise, burada 10 dur. Uyanık olun. Ayakta kalmak için başka
seçeneğiniz yok.