İşte o yazıdan bazı bölümler;
"...1923’te kurulan Cumhuriyet gerçek Türkiye Cumhuriyeti idi. Anayasasının ikinci maddesinde Devletin dini İslam’dır yazılı idi.
İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı’nda oturan ve her hafta merasimle selamlığa çıkan bir Halifesi vardı.
Resmi tatil günü Cuma idi.
Medenî Kanunu Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye idi.
Bütün Müslüman kadınlar, başta M. Kemal’in eşi olmak üzere tesettürlü idi.
Cumhuriyet kabinesinde sarıklı, sakallı, cüppeli bir Şer’iyye Vekili (Şeriat İşleri Bakanı) vardı.
...
Ramazanda alenen oruç yiyenler de tutuklanıyordu.
Mebuslar=milletvekilleri Meclis’te vallahi, billahi, tallahi diye İslamî yemin ediyordu.
Medreselerinde icazetli ulemâ ve fukâhâ yetişiyordu.
Liselerinde, kışlalarında camiler vardı, ezan okunup namaz kılınıyordu.
Galatasaray Lisesi’nin 600 kişilik çinili mihraplı, oymalı ahşap minberli camii bile açıktı.
Tekkelerde zikrullah yapılıyordu.
Trenlerde, vapurlarda, tramvaylarda, lokantalarda hanımların yerleri ayrıydı.
Düğünlerde men’-i israfat (Düğünlerde israfı önleme) kanunu vardı.
Alkollü içkiler yasaktı.
Cumhurbaşkanı M. Kemal Ankara’dan İzmir’e giderken Balıkesir’e uğramış, orada öğle namazını Zağanos Paşa camiinde kılmış, namazdan sonra minbere çıkarak bir hutbe okumuş, İslam’ı ve Şeriatı medhetmişti.
Lozan’ın birinci safhasında İsmet Paşa emperyalist ve sömürgeci galip devletlere karşı İslam hukukunu ve fıkhını müdafaa ediyordu.
Bu İslam cumhuriyetinin takvimi hicrî ve rumî takvimdi. Halkın büyük kısmı ezanî alaturka saat kullanıyordu.
Cumhuriyetin dili zengin edebî Türkçeydi ve bu dil İslam-Kur’an alfabesiyle yazılıp okunuyordu.
Cumhuriyetin erkek ve kız okulları ayrıydı, karma eğitim yoktu.
Cumhuriyet millî kimliğe ve millî kültüre bağlı, saygılı ve sadıktı.
Cumhuriyetin millî ceza kanununda zina suçtu.
Millî Mücadele yahut İstiklal Savaşı İslamî bir cihattı ve Cumhuriyet onun meyvesiydi.
İlk Cumhuriyet İslam’la, millî kültür ve kimlikle barışıktı."
Mehmed Şevket Eygi, ilk Cumhuriyet ile ilgili yazısını şu cümle ile sonlandırmıştı;
- "Bu ilk cumhuriyeti hep özlemişimdir."
---