S
osyo-ekonomik açıdan mesele ele alındığında "kurban"ın diğer önemli fonksiyonu da herkesi yılda bir defa da olsa karnını et ile doyurmasıdır.
Besinlerde iki tür madde vardır. Birincisi, normal yaşantımızı karşılayan maddelerdir ki, bunlarla ya bedenimizin yapısını oluştururuz yahut yakarak iş yaparız.
Bunun dışında bir de insan olarak ihtiyacımız olan vitaminler vardır. Belki bunlardan çok az miktarda lazımdır ama insanlar bu ihtiyaçlarını hayvanlardan almaktadır. Yılda bir defa alınınca da ihtiyacı karşılamakta ve insan bünyesine yetmektedir. Değişik etlerden birer lokma alınsa bile bir yıl yeterli olmaktadır.
İşte bundan dolayı, mümkünse kurbanlar birlikte topluca bir mekânda toplanıp kesilir ve kesilen etler karıştırılır, ondan sonra bölüştürülür. Böylece oradaki insanlar değişik hayvanlardaki her tür vitaminleri almış olur.
Benzer durum sadece "kurban"da değil "fitre"de de vardır.
***
Bu izahlardan sonra kurban ve fitrelerin eda edilmesi şekillerine geçebiliriz.
Değişik meralarda otlayan değişik tür hayvanlar bir yere getirilir ve birlikte kesilir. Sonra bunların etleri karıştırılır. Mesela, hayvanın bütün parçaları karıştırılarak ortak kıyma yapılır. Sonra bu kıymalar birleştirilerek karıştırılır. Böylece bunları tüketecek olan insanlar her hayvandan yani onların otlamış oldukları her meradan besin almış olurlar.
- Bu şekilde elde edilen etin veya kıymanın üçte biri kesenlere evlerine götürmek için verilir.
- Üçte biri kurban kesmeyenlere yani fakirlere dağıtılır, onlar evlerine götürürler.
- Üçte biri de orada pişirilerek veya kızartılarak oraya gelen halka yemek olarak verilir.
***
Kurbanın hayvan besiciliğini sübvanse etme özelliği vardır.
Hayvan besleyen insanlar ancak kurbanlarda yeterince kâr etmekte, diğer zamanlardaki zararlarını bu dönemde kapatmaktadırlar. Bu sayede "hayvancılık ve besicilik" unutulmamakta ve devam ettirilmektedir.
Fitrenin de kıyas yoluyla böyle verilmesi gerekir.
Değişik yerlerde ekilmiş değişik tahıl, patates ve diğer uygun mahsuller karıştırılarak bir "fitre ekmeği" pişirilir. Böylece her tarlada yetişen değişik bitkilerin besinlerini alma imkanı doğar.
Herkes yetiştirdiği veya satın aldığı besinleri getirip ortaya koyar. Bunlar saklanabilecek ve depolanabilecek hâle getirilir. Bayram günü böylece hazırlanan ekmek, meyve suları karışımları, süt mamulleri, ballar ve benzeri ürünler birleştirilir.
Bayram günü elde edilen ürünler karıştırılıp üçe ayrılır.
- Bir hisse fitre verenlere verilir.
- İkincisi oraya gelen fakirlere dağıtılır.
- Üçte biri de orada hazır olan halka ziyafet olarak verilir.
***
İbadetlerin mânâlarını iyice öğrenmeli, hikmetlerini bilmeli, Kur an daki hükümlerini çok yönlü olarak anlayıp idrak etmeli, ekonomik ve sosyal etkilerini kavramalıyız. Bu hükümler sadece Müslümanların sıradan amelleri veya temennileri olarak görülmemelidir. Dün de yazdığım üzere, insanlığın geçirdiği merhaleler dikkate alındığında, kıyamete kadar ihtiyaçlarımız devam edecektir. İnsanlık olarak illet ve hükümlerde Kur an ın ve Sünnet in yardımı ile ilerlemiş oluyoruz. Bunların hepsi Kur an a ve ilmî çalışmalara dayanmalıdır. Vesselâm
Kurban Bayramınız mübarek ve çok yönlü uyanışlara vesile olsun, inşaallah...