Nuran Çelik - İstanbul
Soru: Yanında mahremi olmadan kadınlar yolculuğa çıkabilir mi? Günümüzde başka şehirlerde ve ülkelerde okuyan tahsil gören kız çocuklar buralara mahremsiz gidebilirler mi? Giderlerse günah işlemiş olurlar mı? Bizi aydınlatırsanız seviniriz.
Cevap: Kadının yanında mahremi yok iken yolculuğa çıkıp çıkmaması ile alakalı olarak:
a. Kur’an-ı Kerim’de bir açıklık yok
b. Hadislerde bol ve detaylı bilgi mevcuttur. Bu mesele İslam fıkhına bu hadislerle yansır.
Peygamberimiz Efendimiz (s.a.v.):
“Allah’a ve ahiret gününe inanan bir kadının, yanında mahremi olmaksızın üç gecelik bir yola sefere çıkması helal değildir.” buyurmuşlardır. (Müslim, Hacc, 74. Buhari, Taksiru’s-Salât)
Bu süre bazı rivayetlerde:
a. İki gün bir gece,
b. Üç günün üzerinde,
c. Bir gün,
d. Bir gün bir gece,
e. İki gün bir berid (yarım gün),
f. 14 veya 22 km (Şevkâni, Neylü’l-Evtâr, C/4, Sf: 305-306) yani yarım günden üç günlük mesafeye kadar değişik zikredilir. (Azim Abâdi, Avni’l-Ma’bud, C/5, Sf: 149. Halil Ahmed, Bezlü’l Mechûd, C/8, Sf: 302. Sübki, el-Menhel, C710, Sf: 267)
İşte bu farklı hadisler karşısında fıkıh âlimlerinin hangi sonuçlara vardığını ve Hanefi müçtehitlerin ne dediklerini, her birinin dayandığı delilleri de inceleyen Tahavi (Ş. Maani’l-Asar, C/2, Sf: 112-116, Kahire – 1968) eserinde zikrediyor. Tahavi bu eserinde beş farklı yorum getirildiğini ifade ediyor. Biz de bu farklı yorumları zikredelim:
1. Kadın yanında mahremi bulunmadıkça uzak-yakın hiçbir yere yolculuğa çıkamaz. (Bizim de görüş tercihimiz budur.)
2. Bir beridden (yarım günden) kısa mesafeye gidebilir, daha uzağa gidemez.
3. Bir gün ve daha fazla süren yolculuğa çıkamaz.
4. İki gün ve daha fazla süren yolculuğa çıkamaz.
5. Üç gün ve daha fazla süren yolculuğa çıkamaz.
Üç günlük yolculuk denildiği zaman, deve kervanlarıyla günde yaklaşık 6 saat yürünerek gerçekleşen yolculuk kastedilmektedir.
Hanefilerden bazıları “üç günlük yol” diye sınırlayan rivayeti almışlar ve sefer süresi olarak da bunu görmüşlerdir.
Bazı Hanefilere göre, kadın ne maksatla olursa olsun sefer için yola yanında mahremi olmaksızın gidemez. Bütün âlimler aynı görüştedirler. (Ahmed Davudoğlu, Müslim Terc. ve Şerhi, C/7, Sf: 83) Aralarındaki ihtilaf sefer sadece, “sefer” müddetinin ne kadar olduğu konusundadır.
Kadına yalnız yolculuğun yasaklanmasının gerekçelerinden biri de güvenlik sorunudur. İster uzun, ister kısa olsun günümüzde kadının ne kadar kısa olursa olsun yalnız başına mahremsiz çıkması asla uygun değildir. Asla güvenliği yoktur. Mahremsiz çıkmamalıdır.
Kadının hac yolculuğu
Hanefi ve Hanbeli mezhebine göre kadının hac yolculuğuna çıkabilmesi için yanında eşi veya mahremi bulunması şarttır.
Bugünün şartlarında hiçbir mezhebe göre kadın mahremsiz hacca gidemez olduğu yönünde fetva verecektir. Çünkü izdiham son haddededir. Âlimlerin çoğunluğu kadının seferiliğini hac yolculuğu ile aynı kategoride ele almışlar ve bu konudaki hadisleri delil olarak kabul etmişlerdir.
Bu konuda Yusuf Kardavi özetle şöyle demektedir:
İslam dininde öteden beri süregelen asıl, kadının yanında mahremi olmadan yolculuğa çıkmamasıdır. Bu hüküm bazılarının zannettiği gibi, kadına karşı bir suizan değil, kadının itibarını korumaya yönelik ihtiyati bir hükümdür. (Yusuf Kardavi, Fetâvâ Muasıra, Sf: 305-308)
İslam, rahmet dinidir. Getirdiği hükümler, insanların mutluluğu ve huzuru içindir. Kadına ilişkin olarak İslam dininin getirdiği hükümler de hiç kuşkusuz onun yararına olan hükümlerdir. Bu hükümlerdeki hedef, onun mutluluğunu temin etmek, onu korumak, kollamak ve güvenliğini sağlamaktır. Kadının mahremsiz olarak yolculuk yapmasının caiz olmayacağı yolundaki hükümlerin amacı da budur.
Şu husus da çok önemlidir:
a. İlim tahsil eden üniversite öğrencileri okullarına gidip gelmek için
b. İlim insanı bazı hanımlar konferans, ilmi toplantı ve panellere katılmak veya ilmi araştırmalar yapmak için,
c. Bazı ehil hekim hanımlar başka şehir ve ülkelerde ameliyatlar yapmak için bu durumlarda yanlarında mahremleri olmadan yolculuklar yapmaktadırlar.
Bu yolculuklarda kadının güvenlik sorunu bulunmaktadır. Dolayısıyla kadının yanında mahremi bulunmadan yolculuk yapamayacağı yapılan araştırmalar sonucu gayet nettir. Yine gayet nettir ki, kadın hiçbir durumda asla mahremsiz sefere çıkamaz. Hacca bile mahremsiz yola çıkamayan kadın nasıl olur da yukarıdaki sebeplerle yola çıkabilir. Çıkarsa günah işlemiş olur.